Aras Yayıncılık, Türkiye Ermenileri tarihi açısından önemli bir dönemi mercek altına alan kapsamlı bir incelemeyi yayınladı. Vartan Artinian’ın “Osmanlı Devleti’nde Ermeni Anayasası’nın Doğuşu 1839–1863” başlıklı çalışması, Osmanlı Ermeni toplumu içinde filizlenen siyasi hareketlerle, Ermeni Patrikliği’nin yönetimi için verilen iktidar mücadelesinin sosyal, kültürel, sanatsal yankılarını ele alıyor. ABD’nin Brandeis Üniversitesi Yakındoğu ve Yahudilik Araştırmaları Bölümü’ne 1970’te sunulan ve Zülal Kılıç’ın çevirisiyle Türkçe’ye kazandırılan doktora tezi ayrıca Rober Koptaş’ın yayına hazırladığı geniş “Ekler” bölümüyle de zenginleştirilmiş. Söz konusu bölümde ünlü Ermeni tarihçi Arşag Alboyacıyan’ın ve akademisyen Arus Yumul’un konuyla ilgili makalelerinin yanı sıra aydınlatıcı bilgi ve belgelerle Osmanlı Devleti tarafından 1863’te kabul edilen Ermeni Anayasası’nın (Nizamname-i Millet-i Ermeniyan) tam metni ile Ermeni Patrikliği tarafından yayımlanan Ermenice -Ermeni harfli Türkçe versiyonun tıpkı- basımı da yer alıyor.
Özellikle esnaf ve aydınların oluşturduğu Ermeni orta sınıfının toplumsal hayatın hemen her alanında verdiği kimlik ve yenilik mücadelesi açısından önemli veriler sunan çalışma, Babıâli ile Ermeni toplumu arasında çıkan gerilimleri ve çeşitli Hıristiyan mezhepleri arasındaki mücadeleyi sergilemesi açısından Osmanlı tarihinin önemli bir dönemine de ışık tutuyor.
