Tarih

İstanbul Ermeni Patriği Tokatlı Avedik’in hayatı, rahiplik günlerinden itibaren romanlara, filmlere konu olabilecek maceralarla geçmiş, 1711 yılında, doğduğu topraklardan çok uzakta, Paris’te trajik bir şekilde sonlanmıştır. Fransa Kralı XIV. Louis’nin Katolik faaliyetlere giderek artan desteği ve bürokrasinin patrik üzerinde yoğunlaşan öfkesi sürgün edilmesine ve ölümüne neden olmuştur. Patrik Avedik’in hayatının son günleri, neredeyse yüz yıl boyunca bir sır olarak kalmış,…

Genç Cumhuriyet’in İmparatorluk’a yüz çevirdiği birkaç meseleden bahsetmek mümkün olsa da birtakım uygulamalar neredeyse harfiyen sürdürülmüştür. Azınlık karşıtı politikalar, listenin en başına yazılabilir. 1942 yılında TBMM’de kabul edilen Varlık Vergisi Kanunu, gayrimüslim vatandaşlar üzerinde süren bu eli sopalı politikaların en belirgin örneklerinden, belki de en keskini. Devletin kendi yurttaşlarından kanun yoluyla aşırı vergiler tahsil etmeye giriştiği, on beş gün içinde…

Osmanlı İmparatorluğu ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ayıran kimi kesin sınırlar, bazı yol ayrımları var olduğu gibi, pek çok süreklilik ve ilişki, kopukluk ve devamlılık da mevcut ve bu alanların etrafındaki tartışma, olay ve kavramlar özellikle son onyıllarda tarihçilerin ilgi duyduğu alanları belirliyor. İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e geçişin en dramatik ve keskin dönemecinde gerçekleşen ve Ermeni Sorunu’nun bir soykırımla “hallolunduğu” dönem de yalnızca 1915-1918…

Osmanlı İmparatorluğu ve Avrupa tarihinin en önemli dönemeçlerinden biri, kuşkusuz I. Dünya Savaşı’nın “provası” olarak görülen Balkan Savaşlarıydı. Aram Andonyan, savaş henüz sürerken yayımlamaya başladığı kapsamlı çalışması Balkan Savaşı’nda Jöntürklerin, devirdikleri iktidar kadar tahribat yarattığını ve imparatorluğun yaşadığı ekonomik, askeri, siyasi sorunlardan kaçınılmaz şekilde sorumlu olduklarını yazar. Savaşın en zor ve umulmadık anlarında Türk ordusunun kahramanca savaştığının inkâr edilemeyeceğini, ancak…

1915’te Ermenilerin yaşadıkları, özellikle son yirmi yılda pek çok çalışmaya konu oldu, ancak Ermeni Evine Figan Kuruldu, belki de daha önce hiç denenmemiş bir şeyi yapıyor ve Büyük Felaket’in iz ve etkilerini halk sanatçıları tarafından söylenmiş destanlarda arıyor. Akademisyen Ayhan Aktar, soykırımdan sağ kalan ve Halep yöresinde hayata tutunan âşıkların Ermeni harfleriyle Türkçe olarak basılmış destanlarını ele alırken, hem yazarlarının…

100. yılını tamamlamış olan Ekim Devrimi üzerine yeni çalışmalar, Devrim’in bir merkezden başlayarak çevreye yayıldığı şeklindeki geleneksel algıyı önemli ölçüde kırmış bulunuyor. Ronald Grigor Suny’nin 1972 tarihli Bakü Komünü kitabı bu açıdan öncü bir eser olarak kabul ediliyor. Suny, Bakü Komünü’nde yalnızca çevreden bir bakışla Sovyet Devrimi’nin bütünlüğüne katkıda bulunmakla kalmamış, aynı zamanda devrim tarihi içinde son derece özgün bir…

Halk arasında 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda Çarlık Rusyası, bugünkü Kars, Ardahan ve Artvin illeri ile Erzurum’un bir kısmını topraklarına katmış, bu bölgeleri Kars ve Batum oblastları olarak yönetmeye başlamıştı. İki imparatorluğun sınırında süren savaşlar, nüfus hareketleri, göçler ve devrimlerle çizilen bölgenin tarihinde Rus yönetiminin hüküm sürdüğü 1878-1918 arasındaki bu kırk yıl, Türkçe kaynaklarda yeterince incelenmiş değil,…

Başlangıcından bugüne Ermeni halkının tarihine ışık tutan çok değerli bir kaynak kitap. Kapsamlı tarih araştırmalarıyla tanınan akademisyen George Bournoutian'ın çalışması, Ermeni halkının kimliğine, uyanışlarına, savruluşlarına ve 20. yüzyılda ayakta kalma çabasına dair açıklamaların yanı sıra, Ortadoğu, Orta Asya ve Avrupa tarihine dair ipuçları da veriyor.

Ermeni halkının Urartu, Pers, Roma, Helen, Moğol, Haçlı, Osmanlı, Rus, Arap ve Batı medeniyetleriyle ilişkileri;…

Haçlıların, Orta Asya'nın, Yunanlıların ve Türklerin tarihi üzerine çalışmalarıyla tanınan ünlü Fransız şarkiyatçı René Grousset'nin ilk kez 1949 yılında Paris'te yayımlanan ve Ermeni yazar Arşag Çobanyan'a ithaf edilen eseri Ermenilerin Tarihi ilk kez Türkçede. Grousset, özellikle ilk ve ortaçağ Ermeni, Yunan, Süryani ve Arap tarihçilerin eserlerinden yararlanarak Ermenilerin yaşadığı coğrafyayı, Ermeni prehistoryasını ilk Ermeni toplulukları, Ermeni dili ve yaşayışını, Ermenilerin…