Balkan Savaşı

“Çeyrek yüzyıllık bir istibdatın yarattığı olumsuz şartlar, ülkenin siyasi, entelektüel, ekonomik ve özellikle askeri güçlerini kıskıvrak bağladı, gelişmelerini kesinlikle imkânsız kıldı. Sonra, Jöntürkler yönetimi geldi ve uzağı görme yeteneğinden yoksun oluşuyla, beceriksizliğiyle, hatalarıyla, yurdun ilerlemesi ve güçlenmesi bakımından, devirdiği istibdat kadar zararlı oldu. Sadece bildiklerini okudular. Bir dizi başarısızlığına rağmen, Türk ordusunun savaşın en zor ve umulmadık anlarında gerçek bir kahramanlık gösterebildiği ise inkâr edilemez. Ne var ki siyaset, duygularla yürütülen bir nesne değildir. Savaş, sadece sonucuna göre değerlendirilir. Oysa bugün sonuç, Türkiye’nin aleyhinedir. Tasfiye anı gelip çattığında, şu veya bu tarafın niçin yenilgiye uğradığı sorunuyla ilgilenmez kimse. Zihinleri bir soru kurcalar: Ne olacak yenilginin sonucu? Yenilen ne kaybedecek? Ondan ne kalacak ardında?”

Andonyan’ın Balkan Savaşı tarihinin yayını, savaşın bitmiş olduğu ama barışın henüz kesinleşmediği sırada durdu. Eser sıcağı sıcağına yayımlandığından, iyi bir “anbean tarih” örneğidir; Avrupa’daki dönemin dergilerinin yöntemlerini kullanarak –fotoğraflar, görseller, haritalar, yorumlarla bezenmiş bir metinle– halk kitlesinin bilgi gereksinimini karşılamaya ve sansasyon zevkini tatmin etmeye yönelir. Okuyucuyu Balkan jeopolitiğinin bilinmeyenlerinin ve “çağdaş” askeri bir destanın içine sürükleyen, iddialı bir fresk olarak bu kitap, bir muhabir ordusunun tüm cephelere ve tüm kamplara gitmiş olduğu izlenimini verir.

Anahide Ter Minassian