140,40 ₺
Etiket Fiyatı: 280,80 ₺
1940’lar, İstanbul Ermenileri için, edebi bir hareketin filizlenip meyve verdiği canlı bir ortamı beraberinde getirdi. İstanbul Ermenileri’nin “yeni” edebiyat akımı olarak adlandırılan bu hareketin önde gelen temsilcilerinden biri de Aram Pehlivanyan.
Pehlivanyan, Aşkhadank [Emek] adlı edebiyat dergisinde ve daha sonra kapatılan Nor Or [Yeni Gün] adlı haftalık gazetede Ermenice eserler verdi, makaleleri yayınlandı. Gazete yazılarındaki politik tutumu ve Türkiye Komünist Partisi (TKP) içinde yer alması sebebiyle mahkûmiyetler aldı. 1949’da hapisten çıkınca Kağaki Jıkhorin Meç [Kentin Gürültüsünde] adlı Ermenice şiir kitabı yayımladı.
Özgürlük İki Adım Ötede Değil, Pehlivanyan’ın Ermenice şiir kitabının çevirisi niteliğinde ancak şairin o kitapta yer almayan Türkçe ve Ermenice şiirlerini de kapsıyor. Ayrıca yazarın dünyasına nüfuz etmeyi kolaylaştırıcı kişisel tanıklıklar, fotoğraflar ve belgelerle, şiir kitabının ötesinde, bir döneme ışık tutan bir belge-kitap niteliğine de bürünüyor.
“Göçmen olmanın kendisinde uyandırdığı duygulara ilişkin tek söz etmedi. Ancak ona dikkatlice baktığımda İstanbul’a, eski dostlarına, doğduğu ülkenin iklimine ve mutfağına duyduğu özlemi kolayca görebilirdim. Çalışma masasının üzerinde, dostu Nazım Hikmet’in fotoğrafının yanı başında, daha küçük boyutta siyah beyaz bir fotoğrafta Kızkulesi görülürdü. Babam doğduğu ülkeden ayrıldığı günden itibaren bu fotoğrafı, gittiği her yere beraberinde taşıdı. Onun, ülkesine duyduğu özlemi anlatabilmek için Karadeniz kıyısında Soçi’de yaptığımız iki haftalık tatili hatırlamam yeterli. Babam, sık sık balkonda oturur, elindeki portatif radyoda Türkçe bir istasyon arar ve uzun süre tek kelime etmeden İstanbul’un bulunduğu yöne doğru bakıp denizi seyrederdi.”
Meline Pehlivanyan
1 Ağustos 1917'de (nüfus tezkeresine göre 9 Temmuz 1333'te) İstanbul Üsküdar'da doğdu. Yeni Mahalle, Boyacı Artin Sokak, Hane No:6'da kayıtlı ailenin altıncı ve son çocuğuydu. Evleri Bağlarbaşı yakınındaydı. Çocukluğu Üsküdar'da ve ailesinin dedelerden kalma çiftliğinin bulunduğu Küçük Çamlıca'da geçti.
İlköğrenimini Üsküdar Nersesyan-Yermonyan (1932), ortaöğretimini Galata Getronagan (1938) Ermeni okullarında, yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamladı (1949). Daha lisedeyken şiir yazmaya başladı. Sınıf arkadaşı S.K. Zanku ile iki sayı Ermenice "Aşğhadank" [Emek] edebiyat dergisini çıkardı (1939). Üniversite yıllarında siyasi faaliyetlere katılmaya başladı. 1941'de tutuklandı, on beş ay hapis yatarak 1943'de serbest bırakıldı.
Avedis Aliksanyan ve S.K. Zanku ile birlikte Ermenice "Nor Or" [Yeni Gün] adlı haftalık gazeteyi çıkardı (1945). Gazete 1946 yazında günlüğe dönünce yazı işlerinin yükünü ve sorumluluğunu üstlendi. Kısa süren siyasi serbesti döneminin son bulmasıyla birlikte gazete kapatıldı. Pehlivanyan tutuklandı ve üç yıl hapse mahkûm edildi.1949'da özgürlüğüne kavuştu. Mari Anahit Tarpinyan ile kısa sürecek bir evlilik yaptı. Aynı yıl Ermenice şiirlerden oluşan kitabı Kağaki Jığhorin Meç (Kentin Gürültüsünde) yayınlandı. 1999 yılında Aras Yayıncılıktan çıkan Özgürlük İki Adım Ötede Değil kitabı, Pehlivanyan'ın Ermenice şiir kitabının çevirisi niteliğinde ancak şairin o kitapta yer almayan Türkçe ve Ermenice şiirlerini de kapsıyor. 1950'de, yine S.K. Zanku ile birlikte tek yapraklık Ermenice "Gırung" [Turna] aylık sanat edebiyat dergisini çıkardı. Bu arada askerliği er olarak Erzurum'a tertip edilen Pehlivanyan, daha derginin ikinci sayısı çıkmadan (Mayıs 1950), İstanbul'u gizlice terk etti. Haydarpaşa'dan trenle Adana'ya oradan Suriye'ye geçti. Halep'te bir bisküvi imalathanesi kurarak, ağabeyi Sarkis'ten öğrenmiş olduğu bu işle geçimini sağladı. 1956'da Suriye'den ayrıldı, bir süre Fransa'da kaldı. 1958'de Demokratik Alman Cumhuriyeti'ne (Doğu Almanya) geçip Leipzig'e yerleşti.1962'de Christa Fleischer ile evlendi ve 1964'de ise tek çocuğu olan kızı Meline dünyaya geldi. Siyasi faaliyetlerini sürdüren Pehlivanyan, "Bizim Radyo"da redaktörlük ve Türkiye Komünist Partisi'nde politbüro üyeliği yaptı. Ölümünden iki yıl önce yavaş yavaş siyasi çatışmalardan çekildi. Kansere yenik düşerek 13 Aralık 1979'da Berlin devlet hastanesinde yaşamını yitirdi ve Leipzig'de toprağa verildi.
Ek Dergi Aytuğ Tolu 25.09.2024
Bakış Gazetesi Vecdi Erbay 09.10.1999
Agos Gazetesi 08.10.1999
Rahim Gür 01.10.1999