Dar çamurlu sokakları, yıkık eski evlerle sıvasız briket duvarlar kuşatıyordu.
Kışın bile ayakkabısız ve çorapsız çocuklar, çıplak ayaklarına lastik terlik giyerlerdi.
Zorunlu göçün hayatlarını darmadağın ettiği insanlar yaşardı çoğunlukla. Her evin kapısından sokağa ağır bir yoksulluk kokusu vururdu.
Ulu Cami’yi gördükten sonra yıkık Ermeni Kilisesi’ne gitmek, Cahit Sıtkı Tarancı’nın evini Cemil Paşa’nın konağının önünden şöyle bir geçmek istemeyen insan için bu mahalleye girmenin hiçbir anlamı yoktu. Sanki hiç geçmişi yoktu ve geleceği de hiç olmayacak gibiydi.
Burası Diyarbakır’ın sur içindeki Hançepek ya da halk arasındaki adıyla Gâvur Mahallesi’ydi. Uzun bir süre yaşadım bu duyguyu. Ta ki Mıgırdiç Margosyan’ın Gâvur Mahallesi adlı kitabını okuyana kadar… O andan itibaren, Hançepek’teki her evin, her taşın, her köşenin, her pencerenin anlamı değişti. Daha doğru uzun bir yaşanmışlığın, zengin ve renkli insan hayatlarının sokağa evlere kazınmış anlamlarını görmeye başladım o mahallede.
Hele, kitabı okuduktan yıllar sonra Mıgırdıç ustayla birlikte o mahalleyi gezip “canlı canlı” dinlemek doyumsuz bir hayat lezzetiydi. Margosyan’ı her görüşünde Hançepek’le birlikte bütün bunlar gelirdi aklıma.
Önceki akşam da geldi.
Tünerdeki KV’deydik ve Margosyan’ ın son kitabı Tespih Taneleri’ni Ermenilerin deyimiyle “şarapla kutsuyor”duk.
Sıcak şarabın tarçınıyla “Sofranız Şen Olsun”un yazarı Takuhi Hanımın ılık ılık dağıttığı topikler pek yakışmıştı birbirine.
Dostları da katılmıştı Margosyan’ın “şarapla kutsaması”na.
Hasan Cemal, Gâvur Mahallesi’nde tanıdığı Diyarbakır’ın son Ermenisi Andon’u anlatıyordu. Selim İleri, Margosyan’ın Türkçe’ye bu toprakta nefes almış başka dillerinde lezzetini kattığını söylüyordu. Ragıp Zarakolu “Ne güzel de dizmiş tespih tanelerini” diyordu.
Yücel Sayman, Okay Gönensin, Etyen Mahçupyan, Emin Karaca, Tuğrul Eryılmaz da bu kutsama törenine katılanlardandı.
Ne güzel ki Mıgırdiç Margosyan var, bizi elimizden tutup Gâvur Mahallesi’nden Tespih Taneleri’ne götürüyor… Yoksa yolumuzu yitirirdik!
