Türk Balıkçılığının İlk Belgesel Kitabı

Türk Balıkçılığının İlk Belgesel Kitabı
Hürriyet Gazetesi
Çağlayan Çevik
11.03.2006

Erol Üyepazarcı’nın önsözünde de belirttiği gibi “Türkiye’de balıkçılık konusunda yazılmış en önemli eserlerin başında gelen” ve konuyla ilgilenen herkesin beğenisini kazanan bu çalışma, aslında son yıllarda yayımlanan balıkçılıkla ilgili kitapların hemen hemen hepsinin başvuru kaynağı olmuş bir kitap. Karekin Deveciyan’ın eseri alanındaki ilk çalışma yazarın konuya olan hâkimiyeti, verdiği ayrıntılı bilgiler ve içindeki tablolarda verdiği iktisadi bilgiler, bugün bile onu emsalsiz bir eser olarak değerlendirme nedenlerinden birisi.

 

36 yıl çalıştı

Kimdir Karekin Deveciyan? Harput doğumlu olan Deveciyan Harput’taki Fransız okulunda başladığı öğrenimini İstanbul’da Katolik Ermenilerinin okulu olan Lusavoriç İdadisi’nde tamamladıktan sonra
1 Mart 1891’de Düyun-u Umumiye İdaresi’ne girdi. Karekin Deveciyan’ın ileride müdürlüğünü yapacağı İstanbul Balıkhanesi gelirleri de 1881’de kurulan Düyun-u Umumiye’ye devredilmişti. Deveciyan, Bursa (1903), Bandırma (1904), Selanik (1905), Sivas (1908) ve Beyrut (1909) Düyun-u Umumiye bölge müdürlüklerinde çeşitli görevlerde bulunduktan sonra, 1 Kasım 1910’da İstanbul Balıkhanesi Merkez Müdürlüğü’ne, Kasım 1917’de balık işleri başmüfettişliğine, 1 Ağustos 1922’de balıkçılık baş kontrolörlüğüne atanmış. 31 Mart 1927’de 36 yıl çalıştığı bu kurumdan ayrılmak zorunda kalmış, zira yaşı da 60 olmuştur.

 

Balık fiyatlarını ve miktarını 15 yıllık bir süreyle vermiş
Eser ilk olarak Balık ve Balıkçılık adıyla 1915 tarihinde Arap Harfleriyle Düyun-u Umumiye yönetimi tarafından bu kuruluşun matbaasında bastırılırmış. Büyük boyda 446 sayfalık kitap ve sonunda balıkçılıkla ilgili 60 sayfalık Türkçe-Fransızca bir sözlük bulunuyor. On yıl sonra 1925’te Deveciyan yine Düyun-u Umumiye İdaresi yardımıyla bu kez Fransızca olarak Pêche et Pêcheries en Turquie adıyla yeniden yayımlamış kitabını. Fransızca bu baskıda çeşitli su canlılarının Latince isimleri konulduğu gibi, birtakım önemli eklemeler de yapılmış. Örneğin, Türkiye sınırları dâhilinde avlanan bütün tuzlu ve tatlı su balıklarının cins, fiyat ve miktarını yıldan yıla gösterir 15 yıllık bir cetvel, bu cetvele konulan hayvanların 4 yıllık av miktarıyla fiyat ve kıymetlerini aylık olarak gösteren bir başka tablo Türkiye sahillerinde yakalanan av mahsullerinin yakalandıkları yer ile cins, miktar ve kıymetini gösteren bir tablo, Türkiye’de göllerde yaşayan hayvanların cinsleriyle bunlardan her yıl avlanılanların miktar ve kıymetlerini gösteren bir tablo da kitabın sonuna konulmuş. Erol Üyepazarcı’nın da belirttiğine göre, kitabın Fransızca baskısı, ilk Türkçe baskısından daha kapsamlıdır ve daha bilimsel bir görünüm kazanmış, ilave edilen tablolarla çok daha zenginleştirilmiş.

 

158 deniz canlısı tanıtılıyor
Üç ana bölümden oluşan kitabın birinci bölümündeki ‘Balıklar’ ve ikinci bölümündeki ‘Kabuklular ve Yumuşakçalar’ bölümünde toplam 158 deniz canlısı hakkında bilgi verilirken bunların avlanması, tuzlanması, turşu yapılması, tütsülenmesi gibi bilgiler de veriliyor. Bu arada balıklar hakkındaki bilgi, sözlük maddesi şeklinde değil, sırt yüzgecindeki diken sayısından, kılçık sayısına göğüs yüzgeçlerinin genişliğinden karın yüzgeçlerinin şekil ve kılçık sayısına, yumurtlama döneminden, yumurtlama yerlerine, göç yollarından dönüş yollarında uğradıkları kıyılara kadar her şeyi tüm detaylarıyla anlatıyor. Üçüncü bölümdeki ‘Av araçları ve malzemeleri’nde ise ayrı ayrı sınıflandırılmış 58 av aracı özellikleri ve nasıl kullanılacağına dair detaylarıyla anlatılırken, yem çeşitleri, suni ve sepet yemleri ve yemleme metodları da yine detaylarıyla anlatılıyor.

 

Bundan sonraki üç ara bölümde ise balıkçılar arasında balık gelirinin paylaşılması, Boğaziçi’ndeki dalyanların tabloları ile kanun ve nizamnameler yine bütün ayrıntılarıyla ele alınmış. Ek bölümünde yer alan beş tabloda ise 15 yıllık dilimde İstanbul Balıkhanesi’nde satılan su ürünlerinin ortalama fiyatları ve toplam hasılatı, yine İstanbul Balıkhanesi’nde satılan deniz ürünlerinin aylık miktar ve değerleri, Türkiye denizlerinde avlanıp limanlarda satılan ürünlerin miktarı ve değerleri, Türkiye gölleri ile ilgili bilgiler, Türkiye nehirleri ve çayları ile ilgili bilgiler veriliyor. Coğrafi adlar, sözlük ve harita da kitabın bilimsel özellik kazanmasını sağlayan ve önemli bilgiler barındıran ilaveler arasında.

Sitemize giriş yaparak kişisel verileriniz, site kullanımınızı analiz etmek, sosyal medya özellikleri ve reklamları kişiselleştirmek amacıyla çerezler aracılığıyla işlenmektedir. Detaylı bilgi için Çerez Politikası Metni’ni okuyabilirsiniz. Anladım butonuna tıklayarak açık rıza beyanında bulunmuş olursunuz.