Yitik Evin Vârisleri
Vahan Totovents
Açıklama
Vahan Totovents, 1889’da Mezre’de [Elazığ] doğdu. Ermeni taşra edebiyatının ustalarından Harputlu Hovhannes Tılgadintsi’nin ve yine taşra edebiyatı yazarlarından Siverekli Rupen Zartaryan’ın öğrencisi oldu. Onların yanı sıra, Ermeni edebiyatında yenilikçi okulu temsil eden Misak Medzarents’ten ve Bedros Turyan’dan etkilendi. ABD’de üniversite eğitimi aldıktan sonra Sovyet Ermenistanı’na yerleşti. Roman, öykü, şiir, oyun türlerinde pek çok eserler verdi. Ülkenin önde gelen yazarlarından ve fikir adamlarından biri olarak kabul gördü.
Yitik Evin Vârisleri ‘nde yazar, kültürel ve sosyal köklerinin uç verdiği, kişiliğini biçimlendiren çocukluğunu, ailesini, yakın çevresini anlatırken, Anadolu coğrafyasındaki günlük yaşantıyı ve Anadolu insanının ruh halini yeniden hatırlayarak, yaşadığı zamanı daha iyi anlamanın yollarını arıyor. Kitap, 20. yüzyıl başlarının tümüyle yok olmuş hayat biçimini kaydetmiş olması açısından tarihsel bir değer taşırken, aynı zamanda, insan hayatındaki kasvet ve güzelliği arayan samimi bir seyyahın yaptığı içsel ve coğrafi bir yolculuğu yansıtıyor.
Arka Kapak
O eski ülkede güneş meyvelerle haykırır, toprak bitip tükenmeyen bitki örtüsüyle nefes alırdı; ırmaklar çağıldar, şafaklar alabildiğine söker ve günbatımları alevden kollarıyla inerdi; ağzına kadar taze sütle dolu gümüş bir tas yükselip maviliklerde yüzer, geceler yıldızların sesiyle çınlar, ağaçlar gökyüzüne doğru süzülür ve bütün çiçekler titreşip fısıldardı.
*
Sokağımız, Roma’dan başlayıp eski Bizans başkentine uzanan, oradan da doğuya doğru ilerleyen kadim yolun üzerindeydi. Yol, Bizans’ta mavi denizle kısa bir mola verdikten sonra Anadolu’yu baştan başa kat ediyor, evimizin önünden geçip “dünyanın öbür ucu”na, Bağdat’a kadar uzanıyordu.
*
Mezopotamya kentlerinden gelip Sivas’a, Anadolu’daki kârlı ticaret merkezlerine giden deve kervanları evimizin önünden geçerdi. Sonbaharda bahçemizin meyveleri tükenmeye yüz tuttuğunda, kervanlar bu defa, uçsuz bucaksız çöllere, değerli taşlarla dolu zengin Babil ve Arap şehirlerine dönerlerdi.
Yazar Hakkında
Vahan Totovents
Vahan Totovents, 1889'da Elazığ Mezre'de doğdu. 1897–1907 yılları arasında Mezre'de, 1887'de Ermeni taşra edebiyatının ustalarından Harputlu Hovhannes Tılgadintsi'nin (1860–1915) kurmuş olduğu Getronagan okulunda okudu.
Tılgadintsi'nin ve yine taşra edebiyatı yazarlarından Siverekli Rupen Zartaryan'ın (1874–1915) öğrencisi oldu. Ardosri Galyagner [Gözyaşı Taneleri] adlı şiiri İzmir'de Arevelyan Mamul [Doğu Matbuatı] gazetesinde 1907'de yayımlandı. İlk iki kitabı Averag [Yıkıntı] ve Sırink [Kaval] İstanbul'da 1908-1909 yıllarında basıldı. 1909 yılında Paris'e ve oradan da New York'a gitti. 1912 yılında Wisconsin Üniversitesi'ne kabul edildi. Edebiyat, tarih ve felsefe eğitimi aldı. İngilizce ve Fransızca öğrendi. 1915 yılında Kafkasya'ya gitti. Tiflis'te Hayasdan [Ermenistan] gazetesini yönetti. 1922'de Sovyet Ermenistanı'na yerleşti. Aylık mizah dergisi Şeşd'i [Vurgu] yönetti. 1923–1926 yılları arası Erivan Üniversitesi'nde İngiliz Dili ve Dünya Edebiyatı dersleri verdi. Bu yıllarda roman, öykü, şiir, deneme, oyun türlerinde eserler verdi. Nor Püzantiyon [Yeni Bizans, 1925] adlı oyunu Sovyetler Birliği büyük ödülünü kazandı, Paris dâhil pek çok yerde sahnelendi. 1934 yılında I. Sovyetler Birliği Yazarlar Konferansı'na katıldı. Stalin kovuşturmaları sırasında tutuklandı (1936–37), bir süre hapishanede kaldı, daha sonra kendisinden haber alınamadı. Mezarı belli değildir. Bu arada, son çalışması olan bin sayfalık tarihi romanının elyazmaları ve devlet basımevine teslim etmiş olduğu Dzirani Dzarı [Kayısı Ağacı] öykü derlemesi de basılmadan kayboldu.
Basından
Vahan Totovents’in ‘Amarcord’u: Yitik Evin Varisleri
Agos Gazetesi Oşin Çilingir 24.01.2003
Ben Çocuktum, Sen Çocuktun, Biz Çocuktuk…
Virgül Dergisi Nazan Maksudyan 01.09.2002
Yitik Evin Varisleri
Agos Gazetesi Karin Karakaşlı 02.08.2002
Ermeni Edebiyatının Son Örneği: Yitik Evin Vârisleri
Yahya Koçoğlu 01.07.2002
