Arshile Gorky ve Yitip Gitmiş Bir Dünya
Manug Adoyan ya da dünyaca bilinen adıyla Arshile Gorky… Onun hayat hikâyesi 1904’te Osmanlı İmparatorluğu’nun Van vilayetindeki Horkom köyünde başlıyor. Travmalarla geçen hayatının ilk acısını babasının onları bırakıp Amerika’ya gitmesiyle yaşıyor. Ardından 1915’in yıkımı, Van direnişinin çalkantılı günleri, Ermeni Cumhuriyeti’nde hüküm süren kıtlıkta annesini kaybedişi onun benliğinde derin bir melankoliye yol açıyor. 1920’lerin başında Amerika’ya kaçarak Ermeni kimliğini ve kültürünü merkez alarak oluşturduğu sanat anlayışının temelinde de o melankoli yatıyor. Ölümünün 68. yılında Arshile Gorky’yi daha iyi anlamak için Nouritza Matossian’ın ünlü ressam üzerine yazdığı ve onun yaşamını anlattığı Kara Melek‘i bir kez daha hatırlamak gerekiyor.
Özel Pangaltı Mıkhitaryan Lisesi öğrencisi Serina Meydan’ın karakalem Gorky çalışması
“Evi, aşağıda yamalı bohça gibi görünen Horkom’un düz, toprak damlı evlerinden biriydi. Süphan Dağı, karla kaplı doruklarını şahlandırmış haliyle dağların hepsinden yüksekteydi. Güneşinaltında mavi yeşil parlayan Van Gölü, daha ötede kabuğuna çekilmiş bir kaplumbağa gibi duran Ahtamar Adası… Kilise kubbesinin ucu gökyüzünü gösteriyordu. O, dünyanın tepesinde tek başınaydı.”
Gorky’nin çocukluk yıllarını geçirdiği coğrafya hayatının geri kalanında belirleyici bir rol oynuyor. Bir kılıç artığı olarak kendini Amerika’da bulduğunda ve resim tekniğine bir yön vermesi gerektiğinde, kendini ifade etme yöntemi olarak Ermeniliği seçiyor. Tüm bunları yaparken Ermeniliğini gizlemesi ve ünlü Rus yazar Maksim Gorki’nin soyadını alarak kendini sanat çevrelerinde onun uzaktan akrabası olarak tanıtması yaşadığı travmanın bilinçaltında bıraktığı izleri gösteriyor. Kara Melek, Gorky’nin dünyasına dair önemli bilgiler verirken onun sanat anlayışına etki eden yaşanmışlıkları dile getirmekle kalmıyor ve okura dönemin tarihsel arka planını Gorky’nin hayatı üzerinden aktarıyor. Matossian’ın yirmi yıllık çalışmanın ürünü olan kitap, aynı zamanda Sanatçı ve Annesi, Soçi’deki Bahçe gibi resimleriyle Amerika’da yeni bir sanat anlayışına öncülük etmiş ve dünya çapında ün kazanmış Gorky’nin neden doğduğu topraklarda görmezden gelindiğini irdeliyor.
