Kitap, hem Ermeni hem de Anadolu Köy Hayatını Anlatıyor.
Kitap vitrinlerinde yerini alan “1914 Öncesi Ermeni Köy Hayatı” o yıllarda yaşayan Ermenilerin ve Türklerin arasında, bugün dahi süren benzerlikleri görmemize yol açıyor.
Ötekileştirdiklerimizin bize ne kadar benzediğini, yıllardır bize öğretilen ve yüklenen düşmanlıkların aslında ne kadar boş ve abartılı olduğunu anladığımız gün, hayatımız ve yaşadığımz dünyanın çehresinin de daha güler yüzlü ve ışıltılı olduğu oıtaya çıkacaktır.
Yüzyıllarca okyanusun ötesinde yaşayan insanların canavara benzediğini düşünmüştü Batılılar.
O toprakları keşif ve işgal süreçlerinde bile, renkleri, dilleri ve dinleri farklı olan insanlara ‘insan’ sözcüğünü yakıştıramamış, o insanları maymunun daha gelişmiş bir türü olarak değerlendirmeyi uygun görmüşlerdi. Böyle görmeleri, o insanları köleleştirmenin mantığını da meşrulaştırıyordu.
Bugün de aynı ötekileştirme her toplumda farklı niyetler ve ölçülerde sürüyor. ABD ya da İngiltere’de Arap ve Müslüman olmak, Müslüman bir ülkede Yahudi vb. farklı bir etnik kimliğe ya da dine mensup olmak, o kişiye karşı düşmanca davranmak için yeterli olabiliyor, Üstelik bu ötekileştirme mantığı toplumlar, dinler ya da etnik gruplara yönelik olarak da yaşanmayabiliyor. Doğrudan kişilere yönelik olarak, örneğin eşcinsel birisine karşı da aynı mekanizma zaman zaman şiddetini arttırarak sürebiliyor. Aslında sorunun temeli, bilmemekten ve önyargılarla deforme edilmiş bilginin birilerinin çıkarına uygun olarak dolaşıma sokulmasından kaynaklanıyor. Bilmek, tanık olmak, iletişime geçmek düşmanlıkların sonunu hazırlayabilir ya da toplumlar ve insanlar arasında düşmanlık tohumu ekerek var olmaya çalışan anlayışlar bu şekilde teşhir edilebilir.
Türk köyü gibi
Kitap vitrinlerinde yerini alan “1914 Öncesi Ermeni Köy Hayatı”, o yıllarda yaşayan Ermenilerin ve Türklerin arasında, bugün dahi süren benzerlikleri görmemize yol açıyor. Kitabın adında bulunan “Ermeni” sözcüğü çıkartıp yerine “Anadolu” sözcüğünü koyarak kitabı yeniden bassak ve içerikteki dinsel ifadeleri fotoğraflarla birlikte dışarıda tutsak, anlatılan köy yaşantısının Müslüman bir Türk köyüne ait olduğunu zannedebilirsiniz. Ermeni kadınların köy yerinde başını bağlaması bile benziyor Türk kadınlarınınkine. Hatta ‘nazar’ gibi Şamanistik olarak görülen pek çok Anadolu’ya özgü inanç ve ritüellerin de ortak kullanıldıklarına tanık oluyoruz, Yani Ermeni ve Türk köyünün yaşantısı ancak bu kadar birbirine benzeyebilir dedirtebiliyor insana bu kitap. Tabii ki benzerlikler kadar farklılıklar da var, Anadolu kültürünün zenginliği, zaten bu farklılıkların çokluğundan ve çeşitliliğinden kaynaklanmıyor mu?
Kitap, yedi bölüm ve eklerden oluşuyor. Bölümler, köy ve aile örgütlenmesinden başlayarak günlük hayatın ayrıntılarından, düğün ve cenaze gibi çeşitli törenlerden, çocuk büyütme ve halk hekimliği gibi konuların betimlenmesinden oluşuyor.
Akademik metin
Eklerde ise, kaynak kişilerin biyografileri geleneksel şarkılar ve maniler bulunuyor. Bu araştırma, S. Hoogasyan’ın 1915’te ABD’ye göç eden Ermeni kökenli Anadolu köylülerinden 48 kişi ile görüşmesinden ortaya çıkmış.Antropolojinin ‘katılımcı gözlem’ yöntemini uygulayamayan Hoogasian’ın, tanıklıklar, yazılı ve görsel belgelerden yola çıkarak oluşturduğu bu çalışma, öncelikle akademik bir metin olarak ortaya çıkar. Hoogasian Villa, çalışmasını üniversite yayınevine teslim ettikten sonra, kitabını göremeden aramızdan ayrılır.
Yayınevi, bu çalışmayı Matossian’a önerir ve bundan sonra Matossian, başka etnograf ve antropologların da desteğiyle, çalışmayı derinleştirip zenginleştirerek kitaplaştırır. Kitabın önsözündeki gereksiz denilebilecek politik ifadeleri saymazsak, iyi bir sosyal antropolojik eserle karşı karşıya olduğumuzu söyleyebiliriz.
Son söz: Bu kitap sadece Ermeni köy hayatını anlamak için değil, Anadolu köy hayatını anlamak için de okunabilir.
