Yervant Sırmakeşhanlıyan
1870’de İstanbul, Hasköy’de doğdu. İlköğrenimini, semtin Nersesyan Okulu’nda aldı. Eğitimine, 1886’da Galata’daki Getronagan Ermeni Lisesi’nde devam etti. Okulun müdürü, dönemin ünlü aydınlarından Minas Çeraz’dı. Bu okulda, geleceğin tanınmış Ermeni aydınlarından Arşak Çobanyan ile sınıf arkadaşı oldu. Çalışkan bir öğrenci değildi, hastalığı nedeniyle bitirme sınavlarına da katılamayınca okuldan ayrıldı. Okuyamamanın eksikliğini, kendini eğiterek giderdi. Kısa zamanda Fransızca öğrendi ve Fransız gerçekçi yazarların eserlerini okudu tarihe merak sardı. 1889’da Dzağig [Çiçek] adlı dergide ilk yazı denemeleri yayımlandı. 1890’da Arevelk [Doğu] Gazetesi’nin yayın kurulunda, yardımcı bir görev aldı. 1891’de ise aynı dergide yayımlanan Babugı [Dede] adlı hikâyesiyle, Arpiar Arpiaryan, Hırant Asadur, Dikran Gamsaragan ve Krikor Zohrab gibi isimlerin dikkatini çekti. Krikor Zohrab’ın 1893’te çıkardığı Masis adlı haftalık dergide yayımlanan hikâyeleri, gelecekteki başarılarını müjdeliyordu.
1896’da Ermenileri hedef alan olayların yarattığı kargaşa ortamından dolayı ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Bulgaristan’ın Varna şehrine yerleşti. Şarjum [Hareket] adlı bir gazete ve Şaviğ [Yol] adlı bir dergi çıkardı. Bu dönemde, İstanbul’da Püzantion, Jamanak [Vakit] Paris’te ise Anahit gazetelerinde Kağtagan [Göçmen], Y. Kağtagan ve Aşuğ [Âşık] mahlaslarıyla yazıları yayımlandı.
Gağıntçek [Noel Hediyesi], Saylort [Arabacı], Aryan Ujı [Kanın Gücü], adlı hikâyeleri yayımlandı ayrıca bitiremediği romanı Kağtagannerı [Göçmenler] 1900’de Şaviğ dergisinde tefrika edildi. Yazılarında, kendisi gibi gurbette yaşayan Ermenileri anlattı.
Başyapıtı sayılan Amirayin Ağçigı [Amira’nın Kızı], 1902’de Şaviğ’de, Merjıvadz Serı [Karşılıksız Sevgi] adıyla tefrika edilmeye başlandı.
1904’te Mısır’a geçti. Sımpad Pürad’la birlikte Sisvan adlı aylık dergiyi çıkardı. Siyasi bir suikasta kurban giden Arpiar Arpiaryan’ın yerine, Lusaper [Aydınlatan] dergisinin başyazarlığını üstlendi.
II. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle 1908’de İstanbul’a döndü. Edebiyatta Ermeni gerçekçiliği temsilcilerinin eserlerini yayımlayan Arevelk Gazetesi’nin yazı işleri müdürlüğünü yaptı. Getronagan Lisesi ve Üsküdar’daki Surp Haç Okulu’nda Ermenice dersleri verdi.
1910’da Merjıvadz Serı, Amirayin Ağçigı adıyla Arevelk’te tefrika edildi. 1911’de Giyankin Meç [Hayatın İçinde] adlı bir öykü kitabı yayımlandı. 1912’de Vosdan adlı dergide, Harazad Vorti [Öz Evlat] adlı romanı yayımlandı. Bu eser, daha sonra Harput’ta tiyatro eseri olarak yeniden basıldı.
Mezre’deki [Elazığ] Getronagan Okulu’nda 1913’te müdürlük yapmaya başladı. Çeşitli yazı ve öyküleriyle İstanbul Ermeni basınında yer almaya devam etti.
Harput’tan 1915’te tehcir edildi. Öğretmen-yazar Hovhannes Tılgadıntsi, Rahip Bısag Der Khorenyan, Yeprad Koleji öğretmenleri, eşi ve iki çocuğu ile birlikte, Elazığ-Diyarbakır yolu üzerinde, Mastar Dağı’nda, Deveboynu adıyla anılan yerde öldürüldü.
