Lazistan’a Yolculuk
Nikolay Marr
206,25 ₺
Etiket Fiyatı: 275,00 ₺
Açıklama
Ünlü Rus dilbilimci Nikolay Marr’ın Laz dilini kayıtaltına almak için 20. yüzyılın başında öğrencisi ve yaveri Tihonov’la birlikte Türkiye Lazistanı’na yaptığı yolculuğun notları ilk kez Türkçede.
1910 yılında İmparatorluk Bilimler Akademisi Bülteni’nce yayımlanan, Marr’ın bugünkü Doğu Trabzon, Rize ve Artvin’i kapsayan Türkiye Lazistanı’na dair gözlemlerini içeren raporda, sadece yazarın Lazca ile ilgili tespitleri değil, aynı zamanda yöredeki yaşantıyla ilgili hazine değerindeki aktarımları da yer alıyor. Bölgeyi yüz yıl öncesinin koşullarıyla deneyimleyen Marr, dilbilim çalışmalarını Laz halkıyla Lazca konuşarak sürdürmeye çalışırken, bir yandan da yöreye dair izlenimlerini kayıt altına aldı. Marr’ın raporunda paylaştığı bu tanıklıklar arasında çeşitli portreler, farklı halk gruplarının birbirleriyle ilişkileri, kültürel ve folklorik öğeler, günlük yaşam ayrıntıları, ekonomi ve siyasi durum da yer alıyor.
Lazistan sancağında geçirdiği zamanı biliminsanı titizliğiyle okurlarına aktarmaya gayret eden Marr, bugün artık yitip gitmiş bir zamanı ve kadim bir coğrafyanın kendine has özelliklerini yazıya dökerek, günümüz için bulunması imkânsız pek çok bilgiyi bir araya getiriyor. Marr’ın kaleme aldığı metin, bilimsel bir rapor olarak da, bir seyahatname olarak da son derece eğlenceli, doyurucu bir okuma vaat ediyor.
Arka Kapak
“Batum ve Trabzon arasında kıyı ulaşımını sağlayan gemiye 31 Ağustos günü, saat 16.15’te bindim. Adı Trabzon olan gemide yer yer Lazca konuşmalar işitilebiliyordu, ancak ortak dil Türkçeydi. Gemi bir Ermeni’ye aitti, kaptan ve mürettebat Türk’tü, kantinde ise bir Ermeni ve bir Türk çalışıyordu. Yolcular arasında birkaç Rum ve zengin Hemşinli de vardı. Ancak beni ilgilendiren, Lazların kendi anadilleri hakkındaki görüşleriydi. Güvertede duyduğum kadarıyla Lazcanın üç ana lehçesi bulunuyordu. Bunlar Atina, Arkabi ve Hopa lehçeleriydi. Hopalı bir Laz’ın dediğine göre en arı Lazca Çxala’da konuşuluyordu, ancak gemidekilerin çoğu en arı Lazcanın Vitze’de konuşulduğu yönünde hemfikirdi.”
Ünlü Rus biliminsanı Nikolay Marr, Osmanlı topraklarındaki Lazistan sancağına yaptığı gezide, Fındıklı, Pazar, Ardeşen, Arhavi ve Hopa civarındaki birçok köy ve yerleşim yerini ziyaret etti. Lazistan’a Yolculuk, Marr’ın dilbilim çalışmalarının yanı sıra, bölgedeki Lazların, Rumların, Ermenilerin ve Gürcülerin yaşayışlarına dair de önemli ipuçları veriyor; farklı etnik grupların bir arada yaşamalarına ilişkin günümüzle taban tabana zıt bir panorama çiziyor.
Yazar Hakkında
Nikolay Marr
Rus-Sovyet Doğu araştırmaları ekolünün en önemli temsilcilerinden biridir. Özellikle Kafkas halklarının dilleri, tarihleri ve kültürleriyle ilgilendi. Ani kentinde yaptığı arkeolojik kazılarla Ermeni kültürüne eşsiz katkılarda bulundu. 25 Aralık 1864'te Kutaisi'de doğdu. Babası İskoç, annesi Gürcü'ydü. Çocukluk yıllarını Gürcistan'ın Ozurgeti kasabasında geçirdi. 1884'te St. Petersburg Devlet Üniversitesi Doğu Bilimleri Fakültesi'ne kabul edildi. Uzmanlığını Armenoloji, Kartveloloji, Farsoloji ve klasik filoloji alanlarında yaptı. 1891'de Petersburg Üniversitesi Armenoloji Kürsüsü'ne doçent, 1900'de Armenoloji-Kartveloloji Kürsüsü'ne başkan olarak atandı. 1901'de dilbilimi dalında doktor mertebesine yükseldi ve profesör unvanını aldı. 1922'de Lenin'in inisiyatifi ve tavsiyesiyle Maddi Kültür Tarihi Enstitüsü'nü kurdu ve ölümüne dek idaresini üstlendi. 1925-30 yılları arasında Leningrad Devlet Kütüphanesi Müdürlüğü yaptı.1930'da SSCB Bilimler Akademisi Yardımcı Başkanı seçildi. 1931'de SSCB Bilimler Akademisi Yafetoloji Enstitüsü'nü kurdu (daha sonra Dil ve Düşünce Enstitüsü adını aldı). Bilimsel çalışmalarının ilk dönemlerinde farklı dillerde elyazmalarını karşılaştırıp incelemekle uğraşan Marr, dilbilimi alanında terimlerle, edebi-kültürel karşılılıklarla, etkileşimlerle ilgilendi. Varsayımlarını bir araya getirerek oluşturduğu ve gitgide geliştirdiği "Yeni Öğreti" anlayışı, temelindeki bazı tutarsızlıklara rağmen bir ekol haline geldi. 1934'te Leningrad'da hayatını kaybetti.
Basından
Nikolay Marr: Lazlar masallarını kaybetti
Gazete Duvar Soner Sert 14.09.2017
Lazistan neresi, Lazlar kim?
Cumhuriyet Gazetesi Uğur Biryol 30.05.2016
Lazlara dair eşsiz bir tanıklık
Radikal Kitap Ümit Bayazoğlu 27.05.2016
Yüzyıl başında dilbilim ve siyaset: Nikolay Marr’ın Lazistan yolculuğu
K24 Pınar Üre 09.05.2016
100 yıl önce 100 yıl sonra: Değişenler, değişmeyenler
Agos Kirk Mahir Özkan 29.04.2016
