Տիգրիսի ափերէն

Մկրտիչ Մարկոսեան

Stokta yok
Սեռ՝Պատմուածք
Լեզուն՝Հայերէն
Խմբագիր՝

Արտաշէս Մարկոսեան

Տպագրութեան մասին՝

Ա տպագ., Նոյեմբեր 1999
Գ տպագ., Սեպտեմբեր 2023

Էջն ու չափերը՝

192 էջ, 13x19,5 սմ

ISBN

9789757265252

Բացատրութիւն՝

Հատորը կը մէկտեղէ Մկրտիչ Մարկոսեանի թէ՛ վերջին եւ թէ երիտասարդական շրջանի գրութիւնները՝ հրատարակուած ստանպուլահայ օրաթերթերուն եւ իր համախմբագրած «Թօ» ամսաթերթին մէջ: Հատորը կը բաղկանայ 26 գրութիւններէ, որոնք 1950-ականներու Տիգրանակերտի հայերու կենցաղէն դրուագներ են: Ինչպէս հեղինակին միւս գործերը, այս գիրքն ալ «օղորմի» է տեղւոյն հայութեան, որոնց լեզուին մէջ «օղորմի էրթէ հոգուն»ը ակնարկ մըն է իրենց անցեալին:

Ետեւի կողքը՝

Հացն ու Աստուած առաջին անգամ մեր մառաններուն, մեր քիլէրներուն, մեր կարասներուն մէջն է որ միացան եւ եղան «ի մարմին մի»։ Յետոյ նշխարքի վերածուեցան Տէր Արսէնի եւ իր երէցկնոջ միջոցաւ եւ եկան ու իջան Սուրբ Սեղան եւ հոնկէ ալ սկիհի մէջ։ Եւ ընուրէ հըմեր լէ, միր Սուրբ Կիրեկոս ժեմուն մէջը, ըմմուն Կիրեկի միր տէրպապան՝ Տէր Արսէնը, պետերեգի էտինը խորենին վրեն էրկու ձեռքը կը բանձրցնէ, նշխերքը միր էչիչներուն մէջը կը խոթէ ու ձէն կ՚իտէ ու կ՚ըսէ. -Առէ՛ք, կերէ՛ք, ըս է մերմինս… Կ՚առնինք, կ՚ուտինք…

Հեղինակին մասին՝

Մկրտիչ Մարկոսեան

Ծնած է Տիգրանակերտի Խանչէբէք (Կեավուր թաղ) թաղին մէջ, 23 դեկտեմբեր 1938-ին։  Նախնական ուսումը տեղւոյն Սիւլէյման Նազիֆ և Զիյա Կէօքալփ պետական վարժարաններուն մէջ ստանալէ ետք, եկած է Ստանպուլ, ուր ուսանած է Պէզճեան, իսկ ապա Կեդրոնական վարժարաններու մէջ: Բարձրագոյն կրթութիւնը ստացած է Ստանպուլի համալսարանի փիլիսոփայութեան ճիւղէն։ Գարակէօզեան որբանոցին մէջ հսկիչ-ուսուցիչ եղած շրջանին, բանաստեղծ ընկերոջ՝ Վարդերես Գարակէօզեանի հետ եօթը թիւ հրատարակած է թօ ամսաթերթը։ 1966-1972 թթ. վարած է Սկիւտարի Ս. Խաչ Դպրեվանքի տնօրէնութիւնը և դասաւանդած է հայերէն, փիլիսափայութիւն: Յետոյ ասպարէզը թողած ու զբաղած է առեւտուրով՝ չդադրեցնելով սակայն գրական աշխատանքները: Հայերէն ու թրքերէն յօդուածներով ու գեղարուեստական գործերով կ՚աշխատակցի Թուրքիոյ մամուլին։ «Մարմարա» օրաթերթի մէջ հրատարակուած պատմուածքներուն մէկ մասը հրատարակուած է «Մեր այդ կողմերը» խորագրով, իբրեւ հեղինակի առաջին գիրքը (1984), զոր 1994-ին «Արաս» դարձեալ հրատարակած է: Այս գիրքը արժանացած է Փարիզի «Էլիզ Գավուքճեան» գրական մրցանակին (1988):

1993-ին բարեկամ ու աշակերտներու՝ Եդուարդ-Փայլինէ Թովմասեան ամոլի, Հրանդ Տինքի եւ եղբօր՝ Արտաշէս Մարկոսեանի հետ հիմնեց «Արաս» հրատարակչութիւնը: «Մեր այդ կողմերը» գիրքի թրքերէն հրատարակութիւնը նախ կատարուեցաւ «Կեավուր մահալլէսի» անունով, «Պէպէքուս» հրատարակչատունէն (1992), յետոյ «Արաս»էն: Աւելի վերջ հրատարակեց «Սէօյլէ Մարկոս Նէրէլիսէն» (1995), «Պիլէթիմիզ Իսթանպուլա Քէսիլտի» (1998) հատորները: 1999-ին լոյս տեսաւ երկրորդ հայերէն գիրքը՝ «Տիգրիսի ափերէն»ը։ «Կեավուր մահալլէսի» թրքերէնէ թարգմանուեցաւ քրտերէնի՝ «Լը պա մէ, լը վան տերան» (Մեր այդ կողմերը) վերնագրով, «Ավեստա» հրատարակչատան կողմէ (1999): 2018-ին «Արաս» այս գիրքը դարձեալ հրատարակեց Taxa Fılla (Թախա Ֆըլլա) անունով: Թրքերէն գրի առած «Թէսպիհ Թանէլէրի» («Համրիչի հատիկներ») վէպը ստեղծեց մեծ հետաքրքրութիւն (2006):

«Կեավուր մահալլէսի»ն 2011-ին ամփոփուեցաւ թրքերէն, հայերէն եւ քրտերէն եռալեզու հատորի մը մէջ: 2016-ին վերջին գիրքը հրատարակուեցաւ «Թանրընըն Սէյիր Տէֆթէրի» («Աստուծոյ նաւատոմարը») անունով: «Կեավուր մահալլէսի» 2017-ին Լոնտոնի «Կոմիտաս» հիմնարկի եւ «Արաս»ի գործակցութեամբ անգլերէն ալ հրատարակուեցաւ:

Հեղինակի 80-ամեակին առթիւ բոլոր գործերը ի մի հաւաքուեցան գիրքի մը մէջ՝ «Ֆըլլանամէ» խորագրով 2018-ին:

Նոյն տարին Եուսուֆ Քենան Պէյսիւլէն վաւերագրեց Մկրտիչ Մարկոսեանի կեանքը պատրաստելով DVD սկաւառակ մը:

Տարիներ շարունակ զանազան թերթերու մէջ գրի առած յօդուածները հրատարակուեցան առանձին գիրքերով: «Էվրէնսէլ»ի գրութիւնները «Քիրվէմէ մէքթուպլար» խորագիրով նախ 2006-ին Տիգրանակերտի մէջ հրատարակուեցաւ «Լիս» հրատարակչատան, իսկ յետոյ 2011-ին «Արաս»ի կողմէ: 1996-1999 տարիներու միջեւ «Ակօս» շաբաթաթերթի մէջ երեւցած յօդուածներէն ընտրանի մը՝ «Զուրնա» անունով, լոյս տեսաւ 2009-ին: Դարձեալ «Էվրէնսէլ»ի գրութիւնները «Պէլկէ» հրատարկչատան կողմէ հրատարակուեցան «Չէնկէլլի իյնէ» անունով, 1999-ին: Յետոյ «Արաս»ի կողմէ, 2010-ին:

«Ենի Եիւզյըլ» եւ «Ենի Կինտէմ»ի յօդուածները 2010-ին հրատարակուեցան «Քիւրտան» անունով: Քրտական հարցին առնչուած գրութիւնները հաւաքուեցան «Մէմլէքէթ մեսելեսի» վերնագիրով, 2019-ին: 2022-ին Մարսէյլի Editions Parantheses հրատարակչատունը ֆրանսերէնով հրատարակեց հեղինակի պատմուածքները՝ Sur les du Tigre վերնագրով:

Թուրքիոյ մէջ, Յակոբ Մնձուրիէն ետք, հայալեզու գաւառական գրականութեան վերջին ներկայացուցիչն էր Մարկոսեան, որու մահը վերջ դրաւ նաեւ գրական այս ուղղութեան: Մարկոսեան մահացաւ 7 ապրիլ 2022-ին ու թացուեցաւ Շիշլիի ազգային գերեզմանատան մտաւորականաց թաղը:

Sitemize giriş yaparak kişisel verileriniz, site kullanımınızı analiz etmek, sosyal medya özellikleri ve reklamları kişiselleştirmek amacıyla çerezler aracılığıyla işlenmektedir. Detaylı bilgi için Çerez Politikası Metni’ni okuyabilirsiniz. Anladım butonuna tıklayarak açık rıza beyanında bulunmuş olursunuz.